Amatör Telsizcilik ve Güneş İlişkisi

Amatör telsizcilik elektronik ve radyo dalgaları ile ilgilenen insanların hobisidir. Bu hobi oldukça geniş bir bilgi birikimine neden olmuştur. İlgi alanı, sadece radyo dalgaları sayesinde birbiri ile konuşmaktan ibaret olmayıp, Ay'a sinyal gönderip yansıtmaya, amatör telsiz uyduları yapıp bunları izlemeye, uydular üzerinden görüşmeye, sayısal dünyanın gelişmelerini hobi içerisine katarak dijital modları denemek benzeri pek çok konuyu kapsamaktadır. Şüphesiz bu konular ilk akıla gelenlerdir. Yani Amatör telsizciliğin alanları bunlarla sınırlı olmamakla birlikte bilimin ve teni teknolojilerin hayata girmesiyle her an değişmekte ve gelişmektedir.

HF üzerinden yapılan görüşmelerde Güneşin önemli bir etkisi bulunmaktadır. Bu etki görüşmelerin yapılıp yapılamamasını ya da yapıldıkları frekansların değişmesini gerektirmektedir. Dolayısıyla bu bilgileri kullanarak günün, ayın ya da yılın belli zamanlarında haberleşme şartlarının ne şekilde değiştiğini takip etmek de amatör telsizciliğin bir parçasıdır. 

Güneş çeşitli şekilllerde dünya atmosferinin tabakalarından biri olan ionosferi etkiler. İonosferin durumu da radyo dalgalarının yansıma ve iletilme özelliklerini değiştirdiği için bu bilgiyi kullanarak haberleşmek mümkündür. Kimi zaman dünyanın öteki ucuna ulaşmak mümkünken bazen çok yakındaki istasyonlar ile haberleşmek bile mümkün olmayabilir. 

11 yıllık Güneş döngüsü, Güneş'teki manyetik aktivitenin düzenli bir şekilde artıp azaldığı bir süreçtir. Bu döngü, Güneş'in manyetik alan ile ilgilidir.

Güneş'in manyetik alanı, Güneş'in çekirdeğindeki konveksiyon hareketleri nedeniyle oluşur. Bu hareketler, Güneş'in iç kısmından dış kısmına doğru sıcak ve soğuk plazma taşımaya neden olur. Bu taşıma sırasında, plazmadaki yüklü parçacıklar, bir manyetik alan oluşturur.

Güneş'in manyetik alanı, yaklaşık 11 yılda bir yer değiştirir. Bu yer değiştirme, Güneş'in manyetik kutuplarının yer değiştirmesidir. Güneş'in manyetik kutupları, her 11 yılda bir yer değiştirir.

Güneş'in manyetik aktivitesi, Güneş'in yüzeyindeki güneş lekeleri gibi olayları etkiler. Güneş lekeleri, Güneş'in manyetik alanının güçlü olduğu bölgelerdir. Güneş'in manyetik aktivitesi arttıkça, güneş lekeleri de artar. 

Güneş'in manyetik aktivitesi, Dünya'yı da etkiler. Örneğin, Güneş'in manyetik aktivitesi arttığında, Güneş rüzgarı da artar. Güneş rüzgarı, Dünya'nın manyetosferini etkiler ve aurora gibi olayların görülmesine neden olur.

Güneş Aktivitelerinin HF Haberleşmesine Etkisi

Güneş aktivitesinin yüksek olduğu dönemlerde, iyonosferdeki plazma yoğunluğu ve sıcaklığı artar. Bu da, uzun mesafeli amatör telsizcilik haberleşmesini daha kolay hale getirir. Bunun nedeni, iyonosferin daha fazla radyo dalgasını yansıtmasıdır.

Güneş aktivitesinin düşük olduğu dönemlerde, iyonosferdeki plazma yoğunluğu ve sıcaklığı azalır. Bu da, uzun mesafeli amatör telsizcilik haberleşmesini daha zor hale getirir. Bunun nedeni, iyonosferin daha az radyo dalgasını yansıtmasıdır.

Güneş döngüsünün amatör telsizcilik haberleşmesine olan etkilerini şu şekilde özetleyebiliriz:

• Uzun mesafeli haberleşme: Güneş aktivitesinin yüksek olduğu dönemlerde, uzun mesafeli amatör telsizcilik haberleşmesi daha kolay hale gelir. Bunun nedeni, iyonosferin daha fazla radyo dalgasını yansıtmasıdır. Bu nedenle, amatör telsizciler, daha uzak mesafelerdeki istasyonlarla daha kolay iletişim kurabilirler.
• Kısa mesafeli haberleşme: Güneş aktivitesinin düşük olduğu dönemlerde, kısa mesafeli amatör telsizcilik haberleşmesi daha kolay hale gelir. Bunun nedeni, iyonosferin daha az radyo dalgasını yansıtmasıdır. Bu nedenle, amatör telsizciler, daha yakın mesafelerdeki istasyonlarla daha kolay iletişim kurabilirler.
• Verici gücü: Güneş aktivitesinin yüksek olduğu dönemlerde, amatör telsizcilerin yüksek verici gücü kullanmaları gerekmeyebilir (Örneğin sayısal bir görüşme türü olan FT8 modu ile 2 watt ile dünyanın her yeri ile görüşelebilir. WSPR modu ile 200 mili watt gibi son derece düşük verici gücü ile dünyanın her yerine ulaşmak mümkündür).  Bunun nedeni, iyonosferin radyo dalgasını daha etkili yansıtmasıdır. 
• Frekans seçimi: Güneş aktivitesinin yüksek olduğu dönemlerde, amatör telsizcilerin daha yüksek frekansları kullanmaları gerekebilir (Propagasyon denilen bu durum da güneşten etkilenir örneğin 14 Mhz - 40 metre bandı - ile sabah saatlerinde yurt içi rahat görüşmeler yapılırken, öğlenden sonra 28 Mhz - 10 metre bandı - üzerinden uzak mesafeli uluslararası görüşmeler mümkün olur). Bunun nedeni, iyonosferin radyo dalgalarını güneşin etkisine göre farklı yansıtması ya da sönümlendirmesidir. 

Güneş döngüsü, amatör telsizcilik haberleşmesini etkileyen önemli bir faktördür. Amatör telsizciler, güneş aktivitesinin durumunu takip ederek, haberleşmelerini bu duruma göre optimize edebilirler.

Amatör Telsizcilik: Propagasyon Konusunda Daha Önce Hazırladığım İçerik

Güneşin Manyetik Kutupları Değişiyor mu?

Güneş'in manyetik kutuplarının değiştiğini anlamanın birkaç yolu vardır. Bunlardan biri, güneş lekeleri gibi manyetik aktivitenin gözlemlenmesidir. Güneş lekeleri, Güneş'in manyetik alanının güçlü olduğu bölgelerdir. Güneş lekeleri, manyetik kutupların yakınında en yoğun olarak görülür. Ancak sadece bunu gözlemleyerek manyetik kutupların değiştiğini söylemek zordur.

Güneş'in manyetik kutuplarının değiştiğini anlamanın bir başka yolu, güneş rüzgarının incelenmesidir. Güneş rüzgarı, Güneş'ten gelen yüklü parçacıkların oluşturduğu bir akıştır. Güneş rüzgarının yönü, Güneş'in manyetik alanının yönüne bağlıdır. Güneş'in manyetik kutupları değiştikçe, güneş rüzgarının yönü de değişir. Yine de o kadar uzaktan gelen manyetik etkinin kesin olarak manyetik kutupların değiştiğini kesin olarak göstermesi zordur.

Güneş'in manyetik kutuplarının değiştiğini anlamanın en kesin yolu, güneş manyetik alanının doğrudan ölçülmesidir. Güneş manyetik alanının ölçümü, güneş gözlem uyduları tarafından gerçekleştirilir.

Güneş gözlem uyduları, güneş manyetik alanını ölçmek için çeşitli yöntemler kullanır. Bu yöntemlerden bazıları:

• Güneş radyasyonunun manyetik alanı etkilemesi: Güneş gözlem uyduları, güneş radyasyonunu ölçerek, güneş manyetik alanının yönünü ve şiddetini belirler.
• Güneş'in manyetik alanına duyarlı sensörler: Güneş gözlem uyduları, güneş manyetik alanına duyarlı sensörler kullanarak, güneş manyetik alanının doğrudan ölçümünü gerçekleştirir.

Güneş'in manyetik kutuplarının değiştiğini ölçen güneş gözlem uydularından bazıları:

SOHO: 1995 yılında fırlatılan bir güneş gözlem uydusudur. Güneş manyetik alanının yanı sıra, güneş lekeleri, güneş patlamaları ve diğer güneş aktivitelerini gözlemlemek için kullanılır.

Solar Dynamics Observatory (SDO): 2010 yılında fırlatılan bir güneş gözlem uydusudur. Manyetik alanının yanı sıra, güneş yüzeyinin ve atmosferinin yüksek çözünürlüklü görüntülerini almak için kullanılır.

Parker Solar Probe: 2018 yılında fırlatılan bir güneş gözlem uydusudur. Güneş'e çok yakın bir mesafeden güneş manyetik alanını ve rüzgarını gözlemlemek için kullanılır.